نقش کمپوست در کشاورزی
کمپوست عبارت از بقایای گیاهی و حیوانی، زباله های شهری و یا لجن فاضلاب است که تحت شرایط پوسیدگی قرار گرفته باشند، بطوری که مواد سمی آنها از بین رفته، مواد پودر شده و فرم اولیه خود را از دست داده باشند. برای تهیه کمپوست می توان از بقایای چوب بری ها، زباله شهری، بقایای کشتارگاه ها و کارخانه های کنسرو ماهی، لجن فاضلاب و اجساد گیاهان پست غیرآوندی استفاده نمود.
به طورکلی، کمپوست ها از نظر مواد غذائی ضعیف هستند (به استثناء بقایای کشتارگاه ها و کارخانه های کنسرو ماهی که از نظر ازت غنی می باشند) و معمولاً برای بهبود ساختمان خاک مورد استفاده قرار می گیرند. اثر فیزیکی کمپوست به مقدار ماده آلی آن و اثر شیمیائی کمپوست به ترکیب شیمیائی آن بستگی دارد. تهیه کمپوست از زباله های شهری و لجن فاضلاب راه مفیدی برای مصرف مجدد و دفع بهداشتی این مواد است.
مراحل تهیه و تولید کمپوست
مواد اخیر از این نظر که دارای املاح کم، فاقد مولدین امراض و آفات گیاهی، بذر علف های هرز و خاک می باشند مناسب بوده و به سرعت در خاک می پوسند. لجن فاضلاب را پس از تخمیر غیر هوازی و حرارت دادن (برای کشتن عوامل بیماری زای آن) مورد استفاده قرار می دهند.
برای تهیه کمپوست روش کلی زیر انجام پذیر است: مواد را به صورت لایه ای به ضخامت 7 تا 10 سانتیمتر روی سطح زمین یا حفره ای که در زمین تهیه نموده اند قرار می دهند و به ازاء هر سطل از مواد کمپوست شونده حدود 100 گرم فسفات دی آمونیم یا سوپر فسفات بر روی مواد می باشند (در صورتی که از سوپر فسفات استفاده می شوند.
بهتر است حدود 40 گرم اوره به ازاء هر 100 گرم سوپر فسفات اضافه شود) پس از پاشیدن کود شیمیائی اقدام به آبپاشی این لایه نموده و سپس لایه های جدید را به همین روش اضافه می کنند. ممکن است لایه هائی از کود حیوانی و یا خاک را به طور متناوب با لایه های مواد کمپوست شونده قرار دهند.
در صورتی که از لایه های کود حیوانی استفاده می شود به اضافه کردن کود ازت در زمان انباشتن مواد کمپوست شونده نیازی نیست، اما به فسفات و همچنین سولفات کلسیم ممکن است نیاز باشد. ترکیب کود شیمیائی که برای تحریک و تکمیل پوسیدگی و تعادل عناصر به کمپوست اضافه می شود به نسبت کربن به ازت و ترکیب شیمیائی مواد کمپوست شونده بستگی دارد.
خواص کمپوست در کشاورزی
پاشیدن چند کیلوگرم اوره به ازاء هر تن مواد کمپوست شونده روی هم قبل از هر بار آبپاشی مفید است در مورد بقایای چوب بریها لازم است کلیه عناصر غذائی به کمپوست اضافه شود. مواد کمپوست شونده را می بایستی همیشه مرطوب نگهداشت و هر 2 تا 4 هفته یکبار آن را مخلوط و زیرورو نمود تا به خوبی تهویه و یکنواخت گردد. زیرورو کردن زیاد توده موجب می شود که حرارت بالا نرفته و آفات و عوامل بیماریزای موجود در مواد از بین نروند.
کود هنگامی آماده مصرف است که مواد کمپوست شونده پوسیده و پودر شده باشند. مدت لازم با مواد مصرفی و شرایط کار فوق می کند. زباله های شهری پس از مدتی حدود 6 هفته کمپوست می شوند. کمپوست شد کامل خاک اره گاهی چندین ماه طول می کشد.
معمولاً خاک اره راحدود 6 هفته در شرایط مناسب می پوسانند تا ترکیبات سمی محلول آن پوسیده شوند و سپس مصرف می کنند. از مسائل تهیه کمپوست توسعه و تجمع مگس و پشه و بوی نامطلوب تخمیر آن است. افزایش تهویه مواد از شدت بو می کاهد. برای مبارزه با مگس و پشه می بایستی از حشره کش ها استفاده نمود. کمپوست را می توان به جای کود حیوانی مورد استفاده قرار داد.
فواید استفاده از کمپوست در کشاورزی:
- ذخیره کننده بزرگی از عناصرو آب بوده و به این ترتیب اعتماد و دلگرمی کشاورزان با استفاده از آن در مزارع بیشتر می‌شود و قابلیت ذخیره آب در خاک را افزایش می‌دهد.
- آزولا گیاهی مفید برای شالیزار می‌باشد در صورتیکه رشد مناسب و معقولی در منطقه داشته باشد. ولی اقلیم و شرایط منطقه و همچنین افزایش آلودگی آب ها در منطقه به عناصر مختلف خصوصاٌ ازت و فسفر باعث رشد زیاد‌و بی‌رویه آن شده است بطوریکه امروزه تهدیدی بسیار جدی برای شالیزارها، استخرها، آب‌بندانها و تالاب ها شده و رشد برنج و جمعیت آبزیان را در معرض خطر قرار داده است.
- باعث بهبودی ساختمان خاک شده و عملیات شخم را آسانتر می‌کند همچنین قابلیت ذخیره آب در خاک را افزایش می‌دهد.
- در جلوگیری از تغییر اسیدیته خاک همانند یک بافر عمل می‌کند.
- وقتی که در هنگام مرحله کمپوست شدن درجه حرارت به 60 درجه یا بیشتر می‌رسد، عوامل پاتوژن و بیماری زا، تخم انگل ها، بذور علف های هرز را از بین برده و آن ها را نابود می‌کند.
- هوموس و مواد آلی خاک را افزایش داده و بعضی از ویتامین‌ها، هورمون ها و آنزیم های مورد نیاز را تأمین می‌کند که این مواد نمی‌توانند بوسیله کودهای شیمیایی تأمین گردند. بنابراین در خاک های با کمبود مواد آلی بسیار مفید و مناسب می‌باشد.
- کمپوستی که کاملاً آماده شده و رسیده باشد، براحتی با خاک در حال تعادل قرار می‌گیرد و تهویه خاک را بهبود می‌بخشد.
- وزن مخصوص ظاهری خاک را به شدت کاهش داده و بنابرای برای خاک سنگین و رسی بسیار مناسب و مفید است.
- بسیاری از عناصرو مواد غذایی پر‌مصرف‌و کم‌مصرف را که در‌خود داشته است در خاک آزاد کرده‌و در اختیار‌گیاه قرار می‌دهد.
- در ایجاد کشاورزی پایدار مناسب است و از کاهش محصول جلوگیری کرده و باعث افزایش آن می‌گردد.
- چون ظرفیت نگهداری عناصر در سطح آن زیاد می‌شود، بنابراین در کاهش عناصر و مواد غذایی گیاه در خاک های سبک و شنی بسیار مناسب و مفید است.
- کودهای اضافه شده را براحتی و با جلوگیری از تلف شدن و هدر روی در اختیار گیاه قرار می‌دهد.
بهترین شیوه مصرف کود کمپوست در باغات
کود کمپوست برای اینکه بهترین تاثیر را بر عملکرد و کیفیت محصول داشته باشد باید نزدیک ریشه قرار بگیرد. معمولاً به دو روش چالکود و کانال کود در درختان میوه استفاده می شود.
مصرف کود کمپوست به روش چالکود
در این روش بسته به سن درخت دو تا شش چاله در زیر سایه انداز گیاه حفر کنید. توجه داشته باشید که چاله‌ها بایستی در یک سوم انتهایی سایه انداز گیاه حفر شوند. عمق چاله‌های حفر شده در درختان زیر 5 سال حداقل 10 و حداکثر 30 سانتی متر و در درختان بالای 5 سال نیز حداقل 20 و حداکثر 40سانتیمتر باشد. در سیستم غرقابی چاله های حفر شده باید دقیقاً در مسیر آب آبیاری قرار داشته باشند و در سیستم قطره‌ای نیز در زیر قطره چکانها قرار بگیرند.
نحوه مصرف کود کمپوست در زراعت
نحوه مصرف کود در مزارع با توجه به نوع کشت متفاوت بوده در محصولاتی که به صورت ردیفی و با دستگاه کشت می‌شوند با کودپاش دامی در سطح زمین به طور یکنواخت پخش می‌شود. کود برای اینکه بهترین اثر را در مزارع داشته باشد بایستی بلافاصله پس از اینکه با کودپاش دامی در سطح خاک پاشیده شد توسط دیسک با خاک مخلوط شود تا در عمق چند سانتیمتری خاک قرار گیرد.
با این کار رطوبت کود کمپوست تا زمان اولین آبیاری حفظ خواهد شد. در صورتی که در سطح خاک قرار گیرد بلافصله رطوبت خود را از دست می‌دهد. میکرو ارگانیسم های مفید در برای زنده ماندن نیاز به محیطی مرطوب دارند. محصولاتی که به صورت جوی پشته کشت می‌شوند برای اینکه بتوانیم بیشترین عملکرد را داشته باشید بهتر است کود را در کف جوی قرار دهید تا بهترین شرایط برای رشد ریشه فراهم شود.
